Impulsaankopen: Waarom we ze doen en hoe we ze kunnen beheersen

Impulsaankopen zijn spontane aankopen die vaak gedreven zijn door emoties. Dit soort aankopen lijken op het eerste gezicht onschuldig, maar kunnen ons financiële welzijn wel degelijk beïnvloeden. Ze worden gestimuleerd door marketingtrucs zoals het creëren van schaarste en het geven van kortingen. Psychologische factoren zoals dopamine en sociale druk spelen ook een rol. Impulsaankopen kunnen daardoor dan ook op de lange termijn spaardoelen en financiële stabiliteit in de weg staan. In deze blog bespreken we waarom we impulsaankopen doen, de impact ervan op onze financiën en strategieën om dit gedrag onder controle te houden.

Wat is een impulsaankoop?

Voor we de vraag kunnen beantwoorden over hoe we impulsaankopen kunnen beheersen is het goed om eerst de vraag te beantwoorden: wat is een impulsaankoop?

Betekenis impulsaankoop 

Een impulsaankoop is een niet-geplande aankoop die in veel gevallen emotioneel gedreven is. Een impulsaankoop kan zowel groot als klein zijn, maar wat vaststaat is dat de aankoop in een opwelling is gedaan. Impulsaankopen worden vaak beïnvloed door marketinguitingen die een psychologische reactie veroorzaken. Deze uitingen richten zich bijvoorbeeld op:

• Sociale druk
• Fear of missing out
• Stress 

Impulsaankopen lijken op het oog onschuldig, maar kunnen op den duur leiden tot financiële problemen.

Impulsaankopen vs. geplande aankopen: wat is het verschil? 

Impulsaankopen zijn te herkennen aan het feit dat het geen doordachte keuzes zijn en dat tijdelijke aanbiedingen vaak een rol spelen. Marketinguitingen beïnvloeden de keuze voor impulsaankopen ook vaker dan bij geplande aankopen. Voorbeelden zijn:

• Impulsaankoop: Snack bij de kassa of een gadget met korting.
• Geplande aankoop: een nieuwe auto, keuken of telefoon.

Tegenwoordig gebeuren impulsaankopen ook vaak online, via advertenties op sociale media. Geplande aankopen gebeuren ook online, maar consumenten worden hier minder vaak door een advertentie beïnvloed. De grootste verschillen zijn nog even naast elkaar gezet.

Hoe vaak komen impulsaankopen voor en in welke situaties?

Impulsaankopen lijken onschuldig maar komen vaker voor dan we denken. Zeker sinds de opkomst van social media-platformen is het aantal impulsaankopen toegenomen. Zo toont onderzoek van kassa- en betaalplatform Lightspeed aan dat bijna de helft van Nederlanders met regelmaat een impulsaankoop doet. 

Waar laten we ons verleiden dan?

Dat verschilt per branche, maar een terugkerende plek in fysieke winkels is de kassa. Maar liefst 20% van de consumenten legt namelijk sneller een item in zijn of haar winkelmandje als dit bij de kassa ligt. Andere situaties waarbij impulsaankopen vaker voorkomen zijn:

• Bij stress, verveling of blijdschap
• Flash sales of aanbieden met een timer
• Onder sociale druk van vrienden of familie

Wat gebeurt er bij een impulsaankoop?

De rol van psychologie en de bijbehorende marketinguitingen bij impulsaankopen valt niet te onderschatten. Impulsaankopen zijn niet simpelweg toevallige aanbiedingen of eenmalige acties.

Psychologie achter impulsaankopen: de rol van emoties en dopamine 

Emotie is niet de enige factor die impulsaankopen beïnvloedt. Dopamine, een stofje dat onze hersenen aanmaken bij beloning of motivatie, is een andere factor die voor impulsaankopen zorgt. Onderzoek heeft aangetoond dat dopamine vrijkomt tijdens het doen van impulsaankopen. De afgifte van dopamine, in combinatie met emoties als stress, blijdschap of verveling leiden in veel gevallen tot impulsaankopen. 

Marketing- en verkooptrucs die impulsaankopen stimuleren 

Een van de grootste marketinginstrumenten die wordt ingezet om impulsaankopen uit te lokken bij klanten is het creëren van schaarste. Dit gebeurt zowel online als in fysieke winkels. Voorbeelden hiervan zijn:

• Hotelwebsite: Nog één kamer beschikbaar
• Kledingwinkel: Nu 2+1 gratis
• Online shoppen: Je hebt nog 15 minuten om af te rekenen.

De impact van online winkelen op impulsief koopgedrag 

Online shoppen heeft het landschap van winkelen veranderd en heeft daarbij ook een breed scala aan marketingtechnieken in het leven geroepen. Een groot deel speelt in op het uitlokken van impulsaankopen. Algoritmes van zoekwebsites en social-media platformen bieden gepersonaliseerde advertenties en spelen daarmee in op het koopgedrag van consumenten.  

Vaak hebben deze advertenties een element van schaarste of urgentie, waardoor consumenten het gevoel krijgen dat ze direct of snel moeten handelen om gebruik te kunnen maken van een aanbieding, wat in veel gevallen leidt tot een impulsaankoop. Het betalingsproces is online tegenwoordig ook nog eens een stuk makkelijker. Eén-klik-betalingen zijn inmiddels vaker de standaard dan een uitzondering, wat de financiële drempel nog lager maakt.

Voorbeelden van impulsaankopen

Er zijn genoeg voorbeelden van impulsaankopen. De samenhangende factoren die invloed hebben zijn de schijnbare schaarste en urgentie die vaak gecreëerd worden.

Veelvoorkomende impulsaankopen

Er zijn verschillende categorieën waar impulsaankopen worden gedaan. Consumenten geven aan dat kleding de meest voorkomende categorie is voor impulsaankopen. In fysieke kledingwinkels liggen er altijd items bij de kassa, zoals parfum of een zonnebril. Op de tweede plek komt eten en drinken, bijvoorbeeld eten bestellen of een snack meenemen bij de kassa.  

Hoe seizoensgebonden sales en kortingen impulsaankopen stimuleren 

Seizoensgebonden aanbiedingen, zoals 

• Black Friday
• Zomeruitverkoop
• Feestdagen acties

spelen in op de angst om een goede deal mis te lopen. Bedrijven spelen hierbij in op de Fear of Missing Out (FOMO), wat wordt aangewakkerd door tijdelijke kortingen en ‘nu of nooit’-aanbiedingen. Dit creëert een mate van urgentie, waardoor consumenten sneller beslissen.

De gevolgen van impulsaankopen

De gevolgen van impulsaankopen kunnen verschillen, maar wat vaststaat is dat het op de lange termijn financiële doelen in de weg staat.

Financiële gevolgen: hoe kleine uitgaven kunnen optellen

De directe financiële gevolgen van impulsaankopen lijken misschien onschuldig, maar wanneer je deze optelt, kunnen ze op de lange termijn wel degelijk impact hebben. Voorbeelden hiervan zijn:

• €5 aan koffie per dag lijkt een kleine uitgave, maar het kost je €150 per maand en €1.800 per jaar.
• Drie abonnementen op streamingdiensten kosten misschien maar €12 per abonnement per maand. Op jaarbasis is dit echter €432.

Spijt en schuldgevoel na impulsaankopen

Het komt steeds vaker voor dat consumenten spijt en een schuldgevoel overhouden aan impulsaankopen. Studies tonen aan dat dit komt door een combinatie van zowel financiële als psychologische factoren zoals cognitieve dissonantie, gebrek aan noodzaak en financiële impact. 

• Cognitieve dissonantie: Je hersenen merken het conflict tussen een impulsaankoop en je financiële doelen, wat voor ongemak of teleurstelling kan zorgen.
• Gebrek aan noodzaak: Je realiseert dat de aankoop geldverspilling is.
• Financiële impact: Je maandelijkse budget wordt aangetast, wat kan leiden tot stress.

De impact op spaardoelen en financieel welzijn 

Zoals aangegeven kan de financiële impact aanwezig zijn op het financiële welzijn of de financiële doelen van consumenten. Regelmatig ondoordacht geld uitgeven kan leiden tot een situatie waarin er steeds minder gespaard wordt voor belangrijke uitgaven zoals:

• Een financiële buffer
• Het kopen van een huis
• Een pensioenpotje.

Hoe beheers je impulsaankopen?

Het beheren van impulsaankopen begint met het bewustwording van het feit dat het gaat om een impulsaankoop. Jezelf bijvoorbeeld afvragen ‘Heb ik dit product echt nodig?’ of ‘gaat dit product mijn leven beter maken?’ kan helpen. 

Effectieve strategieën om impulsief koopgedrag te verminderen 

Als consumenten zich bewust zijn van de gevolgen die impulsaankopen kunnen hebben is het goed om te kijken naar een aantal tips die je als consument kunnen helpen om niet in de val te lopen bij listige marketingtrucs. Voorbeelden zijn:

• Budgetteren: Stel een week- of maandbudget in voor spontane uitgaven.
• Automatisch sparen: Dit vaste bedrag kun je al niet opmaken aan impulsaankopen.
• 24-uurs regel: Geef jezelf 24 uur de tijd om over de aankoop na te denken.
• Uitgaventrackers: Zo krijg je inzicht in waar onnodige kostenposten zitten.

De 24-uursregel: is wachten de oplossing?

Ja, de 24-uursregel is in ieder geval een van de oplossingen. De 24-uursregel is een effectieve strategie om impulsaankopen te verminderen. De regel houdt in dat je minstens 24 uur wacht voordat je een aankoop doet. Dit helpt je om emotionele beslissingen uit te stellen en te vermijden. Dit leidt ertoe dat je op een later moment op een rationelere manier kan overwegen of je de aankoop echt nodig hebt. 

Veel mensen ervaren na een dag dat de koopdrang afneemt of helemaal verdwijnt, wat bewijst dat de aankoop niet noodzakelijk was. Bij grotere uitgaven, zoals elektronische gadgets of kleding, kan 48-uur of 7-dagen wachten nog effectiever zijn.

Gebruik van budgetten en uitgaventrackers 

Budgetteren zorgt in veel situaties voor een stok achter de deur als het gaat om financiële stabiliteit. Het opstellen van een budget helpt om je uitgaven in te plannen en juist dat stukje planning is nodig om impulsaankopen te voorkomen. 

Uitgaventrackers worden de laatste jaren steeds populairder. Vaak komen ze in de vorm van apps of spreadsheets. Het idee erachter is dat een uitgaventracker inzicht geeft in je financiën en je aan de hand van deze inzichten onnodige kosten kunt identificeren en vervolgens verminderen.

Conclusie

Impulsaankopen komen vaker voor dan we denken in Nederland. Consumenten laten zich beïnvloeden door emoties, marketingtechnieken en de gemakken van online shoppen. Hoewel impulsaankopen soms onschuldig lijken, kunnen ze op de lange termijn leiden tot financiële problemen. Kleine uitgaven kunnen zich opstapelen en invloed hebben op spaardoelen, zoals het opbouwen van een financiële buffer, het kopen van een huis of het opbouwen van een pensioen.

Gelukkig zijn er strategieën om impulsaankopen te verminderen. De 24-uurs regel helpt bij het maken van bewuste keuzes, terwijl budgetteren en het gebruik van uitgaventrackers inzicht geven in persoonlijke financiën. Door bewust om te gaan met situaties waarin impulsaankopen vaak gebeuren en jezelf af te vragen of een aankoop echt nodig is, krijg je beter grip op je financiën.

FAQ - Impulsaankopen

Waarom doen mensen impulsaankopen?

Impulsaankopen worden vaak gedreven door emoties zoals stress of blijdschap, maar ook door marketingtrucs zoals tijdelijke kortingen en schaarste die de aanmaak van dopamine stimuleren. Dopamine, een stofje dat onze hersenen aanmaken speelt ook een rol bij het verlangen om een product direct te kopen.

Hoe kan ik impulsaankopen verminderen?

Maak gebruik van de 24-uurs regel, stel een maandbudget in en houd je uitgaven bij met een uitgaventracker of app. Vermijd onnodige flash sales of kassakoopjes. Automatisch sparen kan ook helpen om geld apart te zetten.

Wat zijn de gevolgen van impulsaankopen?

Naast financiële gevolgen, zoals minder spaargeld, kunnen impulsaankopen ook leiden tot spijt en een gevoel van schuld. Ze kunnen niet alleen je maandelijkse budget overhoop halen, maar ook voor financiële stress zorgen.